Το 2020 ήταν μια παράξενη χρονιά. Μια χρονιά στην οποία θα αφιερωθούν περισσότερα βιβλία, ατεκμηρίωτα άρθρα και παραπληροφορημένες απόψεις από ό,τι για οποιοδήποτε άλλη χρονιά στην ιστορία της ανθρωπότητας. Από την άλλη μεριά, στην εποχή μας όλοι έχουμε κάποια «μεγάφωνα» για να προωθήσουμε την άποψή μας - και πρόσβαση σε ιστολόγια, στο Twitter, σε newsletter, και στην υπερ-πληροφόρηση- έτσι ώστε η φετινή κατάχρηση στην κατανάλωση πληροφόρησης να μην μπορεί να θεωρηθεί επίτευγμα ακριβώς .
Κατά μία έννοια, η χρονιά αυτή ήταν ένα σημείο καμπής. Για δεκαετίες, οι τάξεις των δημοσιολογούντων - πολιτικοί, δημοσιογράφοι, συγγραφείς, ακαδημαϊκοί - ελεεινολογούσαν τον «λαϊκισμό» ως πολιτική δύναμη. Αν και αμφιλεγόμενος σαν όρος, και όχι απολύτως σαφής ως προς το για ποιον πραγματικά ισχύει, χρησιμοποιείται ως επί το πλείστον για τους πολιτικούς που ζητούν πράγματα με τα οποία ο χρήστης του όρου διαφωνεί έντονα. Μια πιο συγκεκριμένη περιγραφή του όρου περιλαμβάνει: α) έναν ισχυρισμό περί εκπροσώπησης των «πραγματικών ανθρώπων» αντί των ψεύτικων ελίτ που το κατεστημένο προστατεύει (αυτό είναι ένα συναίσθημα που μοιράζονται όλοι οι δημοκρατικά εκλεγμένοι αξιωματούχοι, και επομένως είναι λίγο-πολύ λαϊκιστές) και β) μια επιθυμία να δράσουμε πολύ γρήγορα για να λύσουμε αυτό που οι λαϊκιστές και οι «πραγματικοί άνθρωποι» βλέπουν ως άμεσο κίνδυνο.
Τα τελευταία είκοσι χρόνια περίπου αυτής της τρομοκρατημένης αγανάκτησης εναντίον των λαϊκιστών στη Δύση, αυτοί οι κίνδυνοι υπήρξαν κατά καιρούς η μετανάστευση, ο ανταγωνισμός από την Κίνα, η Ευρωπαϊκή Ένωση, ή οι τραπεζίτες, αλλά θα μπορούσε κατ 'αρχήν να είναι οτιδήποτε αφορά τους «λαούς», ένα πρόβλημα που οι σημερινοί ηγέτες αποφεύγουν να αντιμετωπίσουν.
Το 2020, αυτή η εξωτερική απειλή υπήρξε ένας ιός. Ένας ιός που αρχικά φάνηκε να είναι πολλές τάξεις μεγέθους πιο επικίνδυνος από άλλους ιούς του είδους του, αλλά μετά από μια πιο ενδελεχή εξέταση μοιάζει περισσότερο με μια εκδοχή των εποχιακών κρυολογημάτων και γριπών που συνήθως μας έκαναν να χασμουριόμαστε .
Αντί να ερευνήσουν, να συζητήσουν και να στοχαστούν - όπως προσποιούνται ότι κάνουν οι πολιτικοί του κατεστημένου τις τελευταίες δεκαετίες- οι ηγέτες του κόσμου ξαφνικά έβαλαν την 5η ταχύτητα και πάτησαν το γκάζι. Έκαναν αυτό που οι «λαϊκιστές» τους κατηγορούσαν ότι δεν έκαναν προηγουμένως, δηλαδή ανέλαβαν δράση. Πρέπει να κάνουμε κάτι, είναι το Σκεπτικό του Πολιτικού , και η επιβολή κάθε είδους επεμβατικών πολιτικών στον πληθυσμό είναι κάτι - επομένως πρέπει να γίνει!
Η πανδημία, γράφει ο The Economist σε ένα κορυφαίο άρθρο για την Χριστουγεννιάτικη έκδοσή του , «είναι αδιαπέραστη από την άρνηση των λαϊκιστών», οπότε ας ασχοληθούμε με τους επιλεγόμενους «αρνητές».
Όλοι κάνουν λάθος
Σε ένα δοκίμιο του London Review of Books από πέρυσι με τίτλο « Μπορούν να σκεφτούν οι φτωχοί; », ο Malcolm Bull σχολιάζει μερικές ντροπιαστικές αστοχίες των ειδημόνων του κατεστημένου τα τελευταία χρόνια:
«Έχει καταστεί σαφές ότι είναι κάλλιστα δυνατό οι ειδήμονες να πέσουν τελείως έξω για θέματα ουσιαστικής σημασίας: την παρουσία όπλων μαζικής καταστροφής στο Ιράκ πριν από τον Δεύτερο Πόλεμο του Κόλπου, την σταθερότητα της παγκόσμιας οικονομίας πριν από το κραχ του 2008, την πιθανότητα να κερδίσει ο Τραμπ τις εκλογές στις ΗΠΑ. Γιατί λοιπόν να μην κάνουν επίσης λάθος για την κλιματική αλλαγή, για το πόσο θεμιτοί είναι οι εμβολιασμοί, και για τις συνέπειες του Brexit; Πρόκειται για εύλογες ερωτήσεις.»
Όποιος έχει διαβάσει Hayek, ή το The Tyranny of Experts, την κριτική του Bill Easterly το 2014 για τα οικονομικά της ανάπτυξης και τη βιομηχανία της οικονομικής βοήθειας σε αναπτυσσόμενες χώρες, δεν έχει καμία δυσκολία να καταλάβει το γιατί. Τα ανεπαρκώς δομημένα συστήματα επιλέγουν ειδικούς που δεν παίρνουν επαρκή ανατροφοδότηση από την πραγματικότητα, και που δεν χρειάζεται να επωμίζονται τις συνέπειες των ενεργειών τους.
Για λίγα χρόνια μετά την τελείως απρόσμενη (για τις ελίτ τουλάχιστον) νίκη του Trump και του Brexit, οι τάξεις των δημοσιολογούντων έπεσαν με το μούτρα στο ζήτημα. Οι New York Times υποσχέθηκαν να εκφράζουν όλη την Αμερική και να συμπεριλάβουν μια ποικιλομορφία απόψεων - μια υπόσχεση που κράτησε για περίπου τρία χρόνια - και οι σικ συγγραφείς δεν σταματούσαν να γράφουν βιβλία για εκείνους που η παγκοσμιοποίηση άφησε πίσω . Η μετα-αλήθεια είχε διαποτίσει τον κόσμο, εξηγούσαν, και κανείς δεν φαινόταν να ενδιαφέρεται πραγματικά για τα γεγονότα ή για τις απόχρωσεις οποιουδήποτε θέματος.
Έφτασε ο Μάρτιος του 2020 και οι ειδικοί έκρουσαν τον κώδωνα του κινδύνου. Αυτός ο ιός σαν να ήταν ειδικά σχεδιασμένος για να μας κάνει κακό: « αυτός ο ιός αποτελούσε Το Άλλο, κάτι που νομιμοποιούσε μια εθνική έκτακτη ανάγκη που συμβαίνει μια φορά στα εκατό χρόνια, και που απαιτούσε να μπει ένα τέλος στον μέχρι τότε τρόπο ζωής μας » Τα ποσοστά θνησιμότητας παρουσιάστηκαν ως πολλές τάξεις μεγέθους υψηλότερα από των προηγούμενων κορονοϊών. Η ασυμπτωματική εξάπλωση ήταν παντού, οπότε θα έπρεπε να περιοριστούν στο σπίτι τους ακόμη και οι πιο υγιείς από εμάς. Οι μάσκες δεν λειτουργούν, αλλά διατάχτηκε η χρήση τους ούτως ή άλλως, κι εκείνοι οι εμπειρογνώμονες που τις απέρριψαν τέθηκαν στο περιθώριο από πολιτικούς που τους ενδιέφεραν περισσότερο οι συμβολισμοί, και που ήθελαν απεγνωσμένα να δράσουν .
Μόνο οι περιθωριοποιημένοι λαϊκιστές, οι Nigel Farage του κόσμου τούτου, ή οι παρανοϊκοί φιλελεύθεροι θα μπορούσαν ενδεχομένως να αντιταχθούν στην κατάχρηση εξουσίας των κρατών σε μια τόσο σημαντική στιγμή. Όλοι οι άλλοι ευθυγραμμίστηκαν και όλοι πανικοβληθήκαμε . Όταν οι πολιτικοί και οι επαγγελματίες της υγείας επέβαλαν όλους αυτούς τους συνεχώς μεταβαλλόμενους κανόνες, οι περισσότεροι κανονικοί άνθρωποι υπέθεσαν ότι υπήρχε κάτι σωστό σε αυτούς. Σίγουρα οι υπεύθυνοι δεν θα έδιναν εντολή σε κάτι τόσο δραστικό αν δεν λειτουργούσε, ή αν δεν ήξεραν πολύ καλά τι έκαναν…σωστά;
Πόσο λίγα γνωρίζαμε για τη φρικτή φύση του κράτους - ή ίσως τα γνωρίζαμε αλλά πρόσκαιρα τα ξεχάσαμε.
Και οι δοκιμασίες μας γίνονταν ολοένα και χειρότερες, ενώ ο ιός έκανε τα δικά του , εντελώς ανεπηρέαστος από τα μέτρα που σκαρφίζονταν οι ειδικοί για να τον κατανικήσουν. Όσο περισσότερο διαρκούσε η παρωδία αυτή, τόσο περισσότερο οι άνθρωποι άρχισαν να αγνοούν τα μέτρα: οι Αμερικανοί ταξίδεψαν για την ημέρα των ευχαριστιών σχεδόν όπως κάθε χρόνο, παρά τα κηρύγματα των ηγετών τους εναντίον των μετακινήσεων. Οι κοινωνίες άρχισαν να παίζουν αυτό το παιχνίδι, όπου οι αρμόδιοι έκαναν στομφώδεις ομιλίες προτού παραβιάσουν κατόπιν τους ίδιους ακριβώς κανόνες που οι ίδιοι επέβαλαν. Κι εμείς οι υπόλοιποι παραβιάζαμε τους κανόνες, όποτε είχαμε την ευκαιρία: ξεχάστε τις μάσκες όταν κανείς δεν σας βλέπει, βγείτε έξω ακόμα και όταν δεν μας το επιτρέπουν, καλέστε φίλους στο σπίτι όταν κανείς δεν σας ελέγχει. Κάντε μια βόλτα στο πάρκο ή στην ύπαιθρο, ακόμη και όταν απαγορεύεται. Οργανώστε μαζικές διαμαρτυρίες εάν το αριστερό, «αφυπνιστικό» σας αίτημα θεωρείται αρκετά σημαντικό.
Αντιμέτωποι με συντριπτικά στοιχεία ενάντια στις πανδημικές τους πολιτικές, οι παράγοντες του κατεστημένου επέμειναν στο αφήγημά τους, παρερμηνεύοντας την πραγματικότητα καθώς τα περιστατικά και οι θάνατοι μειώθηκαν στα τέλη της άνοιξης και του καλοκαιριού - ένα αποτέλεσμα που φάνηκε να αποδεικνύει ότι οι δημόσιες εκστρατείες κατά του ιού λειτούργησαν. Μην δίνετε σημασία στο ότι οι επιδημιολογικές καμπύλες αντιστράφηκαν πριν αρχίσουν να «λειτουργούν» οι πολιτικές αυτές, και ότι αυτό δεν έγινε πιο γρήγορα στις πολιτείες που έσφιξαν περισσότερο τη θηλιά γύρω από το λαιμό των πολιτών.
Κατά βάθος, το 2020 μας δίδαξε ότι οι αρμόδιοι του κράτους δεν έχουν ιδέα τι κάνουν, ότι στην πραγματικότητα δεν ελέγχουν αυτό που προσποιούνται ότι ελέγχουν, και ότι τα μέτρα τους δεν είναι στοχευμένα, ούτε προσαρμόζονται, ώστε να σταματήσουν την εξάπλωση ενός ιού.
Η ψηφιακή δικαίωση
Ή πάρτε μια άλλη εφεύρεση που δεν επιβλήθηκε από τα πάνω προς τα κάτω, που χλευάστηκε ακριβώς από το κατεστημένο το οποίο επιδιώκει να ανατρέψει: το Bitcoin, το διαβόητο κρυπτονόμισμα, που οι «ειδικοί» οικονομολόγοι λατρεύουν να χλευάζουν . Οι αποδόσεις του φέτος , 380% πιο πάνω από το χαμηλό του Μαρτίου, 230% από την αρχή του έτους, έθεσαν την αξία του σε δολάρια μακράν πιο πάνω από τα «επίπεδα οικονομικής φούσκας», σύμφωνα με τους ειδήμονες το 2017. Ακριβώς όπως οι προγραμματιστές και τα μυστήρια τρένα και οι πιστοί οπαδοί του ισχυρίζονταν από την αρχή.
Ως νομισματική τεχνολογία, το bitcoin εξακολουθεί να πάσχει από τα ελαττώματα που εμείς, οι εκπαιδευμένοι στα μονεταριστικά οικονομικά, προσδώσαμε στο «σύστημα ηλεκτρονικών μετρητών peer-to-peer» που σχεδίασε ο Satoshi. Αλλά το αφήγημα μετατοπίστηκε σημαντικά το 2020, και οι θεσμοί της Wall Street και τα εταιρικά ταμεία έφτασαν να σπεύδουν ασθμαίνοντας για να αποκτήσουν ένα κομμάτι αυτής της μη επιδεχόμενης πληθωρισμό, και ανθεκτικής στις κρατικές απαγορεύσεις, τεχνολογίας. Ένα χαρτοφυλάκιο ενάντια στις τρελές κυβερνήσεις και τις κεντρικές τους τράπεζες, από τις οποίες ποτέ δεν είχαμε έλλειψη.
Η επιστροφή του Bitcoin φέτος ανταγωνίζεται μόνο την κούρσα της κατά 700% ανόδου των μετοχών της Tesla , ένα άλλο παραγνωρισμένο από τις ελίτ περιουσιακό στοιχείο που διαχειρίζεται ένας εκκεντρικός αουτσάιντερ και τροφοδοτείται από παθιασμένους ακολούθους. Είναι και αυτή μια ιστορία για ένα αουτσάιντερ, που οι μη ειδικοί πίστευαν έντονα σε κάτι, το οποίο οι εμπειρογνώμονες γελοιοποιούσαν συστηματικά , και που το 2020 φαίνεται να δικαίωσε με κάποια καθυστέρηση.
Εκείνο που ενώνει όλες αυτές τις ιστορίες είναι οι θριαμβευτικές νίκες που πέτυχαν οι παραγνωρισμένοι και ταπεινωμένοι. Στις χρηματοπιστωτικές αγορές, στην τεχνολογία, και στην πολιτική, οι καταγέλαστοι «τρελοί» φαίνεται πως είχαν δίκιο από την αρχή - και οι ειδήμονες, το κατεστημένο και οι πολιτικοί αποδείχθηκαν περισσότεροι πλανημένοι κι από ό,τι θα μπορούσε κανείς να φανταστεί. Και όλα αυτά, συνοδευόμενα από έναν εξωτερικό εχθρό του οποίου η εμφάνιση στο προσκήνιο ξερίζωσε παλιές συμμαχίες και αποκάλυψε ενδόμυχες πεποιθήσεις.
Ίσως αυτές οι περιπτώσεις δικαίωσης να είναι βραχύβιες και να καταλήξουν σε δάκρυα. Ίσως η σύντομη δικαίωση των λαϊκιστών και των αουτσάιντερ να καταρρεύσει. Θα δούμε. Αλλά προς το παρόν, οι «α…καλά…» το’ χουν.
***
Ο Joakim Book είναι συγγραφέας, ερευνητής και συντάκτης για οτιδήποτε έχει σχέση με το χρήμα, τα χρηματοπιστωτικά, και την οικονομική ιστορία. Είναι κάτοχος μεταπτυχιακού από το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης και υπήρξε επισκέπτης καθηγητής στο Αμερικανικό Ινστιτούτο Οικονομικής Έρευνας το 2018 και το 2019.
Άρθρα του έχουν δημοσιευτεί στα: Financial Times, FT Alphaville, Neue Zürcher Zeitung, Svenska Dagbladet, Zero Hedge, The Property Chronicle και πολλά άλλα μέσα ενημέρωσης. Είναι τακτικός συνεργάτης και συνιδρυτής του σουηδικού ιστότοπου για την ελευθερία Cospaia.se, και αρθρογραφεί συχνά στα CapX , NotesOnLiberty και HumanProgress.org .
